जेव्हा एखादा व्यक्ती किंवा त्याचा जवळचा नातेवाईक (मेंदू मृत झालेल्या व्यक्तीचा) अवयवदान करून, गरजू व्यक्तीला, ज्याला जगण्यासाठी अवयवांची गरज असते, मदत करतात.” याला अवयवदान म्हणतात. 18 वर्षावरील कोणताही व्यक्ती आपल्या मर्जीने अवयवदान करू शकतो. व्यक्ती जिवंत असताना स्वत: निर्णय घेऊन किंवा एखाद्या व्यक्तीचा मेंदू मृत झाला असेल तर, त्याच्या जवळचे नातेवाईक त्या व्यक्तीचे अवयव दान करण्याचा निर्णय घेऊ शकतात.
तुम्हाला माहित आहे का की फक्त एक अवयवदाता आठ जीव वाचवू शकतो? एका सर्वेक्षणानुसार, भारतात दरवर्षी सुमारे 500,000 लोक अवयवांच्या कमतरतेमुळे आपला जीव गमावतात, 200,000 लोक यकृताच्या आजारामुळे आणि 50,000 लोक हृदयविकारामुळे आपला जीव गमावतात. शिवाय, 150,000 लोक मूत्रपिंड प्रत्यारोपणाच्या प्रतीक्षेत आहेत परंतु त्यापैकी केवळ 5,000 लोकांचे मूत्रपिंड प्रत्यारोपण होते. तसेच, वार्षिक यकृत प्रत्यारोपणाची आवश्यकता 25,000 आहे, परंतु आपण फक्त ८०० रुग्णाची यकृत प्रत्यारोपण शस्त्रक्रिया केली जाते. रुग्णांसाठी प्रतीक्षा यादी सतत वाढत आहे. मृत्यूनंतर प्रत्येकजण संभाव्य अवयवदाता असतो. अनेक लोक संभ्रमात असतात किंवा अवयव दाता होण्याचा अर्थ काय याबद्दल प्रश्न असतात आणि काहीवेळा, अवयवदानाविषयी समज आणि सत्य हे दान करण्यापासून रोखू शकतात. अवयवदानाविषयी काही समज आणि सत्य आहेत, ही जाणून घेऊन या.
समज १) अवयव दान करण्याचे माझे वय उलटून गेलयं ?
सत्य : अवयवदानासाठी कोणतेही विशिष्ट निश्चित वय नसते. कोणतीही व्यक्ती अवयवदान करू शकते. मात्र त्यासाठी काही वैद्यकीय चाचण्या करणे आवश्यक असते. त्यानुसार डॉक्टर अवयवदानासंबंधी तुम्हाला सल्ला देतील.
समज २):माझा धर्म अवयवदानावर बंदी घालतो.
सत्य: बहुतेक धार्मिक श्रद्धा अवयवदानाला परवानगी देतात किंवा व्यक्तीच्या विवेकबुद्धीवर निर्णय सोडतात. तुम्हाला तुमच्या श्रद्धेच्या स्थानाबद्दल खात्री नसल्यास, तुमच्या धर्मगुरूंकडून हे स्पष्ट करून घ्या. अवयवदान आणि प्रत्यारोपणाला कोणत्याही धर्माचा आक्षेप नाही. याउलट, धर्म देण्याच्या कृतीला मान्यता देतात आणि एखाद्याला नवीन जीवन देण्यापेक्षा मोठे कार्य काय असू शकते.
समज ३): अवयव दान करण्यासाठी दात्याच्या कुटुंबाकडून शुल्क आकारले जाते.
सत्य : अवयव दान करण्यासाठी दात्याच्या कुटुंबाकडून कधीही शुल्क आकारले जात नाही. जर एखाद्या कुटुंबाला असे वाटत असेल की त्याचे बिल चुकीचे मिळाले आहे, तर त्यांनी ताबडतोब स्थानिक अवयव खरेदी संस्थेशी संपर्क साधावा आणि प्रकरणे दुरुस्त करावी.
समज ४) : मी brain death मधून बरा झालो तर?
सत्य :- असे होत नाही. एखादी व्यक्ती brain dead आहे की नाही हे ठरवण्यासाठीची मानके अतिशय कठोर आहेत आणि ज्या लोकांनी त्यांचे अवयव दान करण्यास सहमती दर्शवली आहे, ते खरोखरच मृत असल्याची पुष्टी करण्यासाठी त्यांच्या अतिरिक्त चाचण्या केल्या जातात.
समज ५): जर ICU डॉक्टरांना माहित असेल की मी एक अवयव दाता आहे, तर ते मला वाचवण्यासाठी कठोर परिश्रम करणार नाहीत.
सत्य :- जर तुम्ही रुग्णालयात दाखल असाल, आजारी किंवा जखमी असाल, तर तुमचा जीव वाचवण्याला प्राधान्य आहे. अवयवदानाचा विचार तेव्हाच केला जाऊ शकतो जेव्हा brain death झाली असेल. शिवाय, तुमच्यावर उपचार करणारी वैद्यकीय टीम आणि प्रत्यारोपण टीम पूर्णपणे वेगळी असते.
समज ६): फक्त हृदय, यकृत आणि मूत्रपिंड दान केले जाऊ शकतात.
सत्य :- स्वादुपिंड, फुफ्फुसे, लहान आणि मोठे आतडे आणि पोट यासारखे इतर अवयव देखील प्रत्यारोपित केले जाऊ शकतात. शिवाय, त्वचा, हाडे, हृदयाच्या झडपा आणि स्नायुबंध (tendons) यासारख्या ऊतींचे दान केले जाऊ शकते.
समज ७):आपल्या शरीराला अनेक व्याधी असतात. असे असताना अवयवदान करू शकत नाही
सत्य :- आपल्या शरीराला अनेक व्याधी असतात. असे असताना अवयवदान करू शकत नाही असा प्रत्येकाचा समज असतो. पण हा समज अत्यंत चुकीचा असून प्रत्येकजण अवयदान करू शकतात
समज ८): LGBT समुदायातील लोक अवयवदान करू शकत नाहीत
सत्य :- LGBT समुदायातील लोक अवयवदान करू शकतात.
समज ९): COVID-19 ग्रस्त व्यक्ती अवयवदान करू शकते नाही?
सत्य :- COVID-19 मधून बरे झालेले लोक काही अवयवदान करू शकतात, जे केस-दर-प्रकरणाच्या आधारावर निर्धारित केले जातील.
डॉ. मनोज डोंगरे यांनी पुण्यात सर्वोत्तम जिवंत दाता यकृत प्रत्यारोपण शस्त्रक्रिया केली. ते पुण्यातील सर्वोत्तम यकृत प्रत्यारोपण सर्जन आहेत. अधिक माहितीसाठी 9881379573 वर कॉल करा किंवा तुमच्या जवळच्या हॉस्पिटलमध्ये ऑनलाइन बुकिंगसाठी बुक अपॉइंटमेंट वर क्लिक करा.